Η οστεοαρθρίτιδα είναι μια εκφυλιστική νόσος των αρθρώσεων.
Μπορεί να προκαλέσει δυσφορία στον πάσχοντα όταν χρησιμοποιεί στο πλαίσιο της σωματικής κινητικότητάς του τις επηρεαζόμενες αρθρώσεις, όπως για παράδειγμα πόνο κατά το λύγισμα του γόνατος ή του μηρού ή δυσκαμψία στις αρθρώσεις των δακτύλων. Οι περισσότεροι άνθρωποι άνω των 60 ετών, υποφέρουν από κάποιου βαθμού οστεοαρθρίτιδα, αλλά δεν είναι σπάνια η εμφάνισή της και σε άτομα μικρότερης ηλικίας (20 – 30 ετών).
Τα συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας τείνουν να εκδηλώνονται σταδιακά. Ενδεχομένως να παρατηρήσετε πόνο ή δυσφορία όταν κινείτε συγκεκριμένες αρθρώσεις ή μετά από διαστήματα παρατεταμένης ακινησίας. Οι επηρεαζόμενες αρθρώσεις μπορεί επίσης να είναι άκαμπτες ή να «τρίζουν». Τυπικά, η οστεοαρθρίτιδα οδηγεί σε πρωινή ακαμψία που αμβλύνεται μετά από 30 λεπτά. Όταν η πάθηση επηρεάζει τα άνω άκρα, οι ασθενείς αναπτύσσουν οστεώδεις διογκώσεις στα δάκτυλα, οι οποίες μπορεί να προκαλούν πόνο ή όχι.
Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, η οστεοαρθρίτιδα εκδηλώνεται στις αρθρώσεις που «σηκώνουν» το περισσότερο βάρος, δηλαδή τα γόνατα, οι μηροί και η σπονδυλική στήλη. Επίσης εμφανίζεται κυρίως στα δάκτυλα, τον αντίχειρα, τον αυχένα και το μεγάλο δάκτυλο του ποδιού. Οι υπόλοιπες αρθρώσεις του ανθρώπινου σώματος σπάνια επηρεάζονται, εκτός εάν έχει προϋπάρξει κάποιος τραυματισμός.
Σύμφωνα με το Ελληνικό Ίδρυμα Ρευματολογικών Ερευνών, το 13% και πλέον των ενηλίκων στη χώρα μας πάσχει από οστεοαρθρίτιδα. Η οστεοαρθρίτιδα χαρακτηρίζεται ως ασθένεια της τρίτης ηλικίας, αν και μπορεί να εμφανισθεί και σε νεότερες ηλικίες, εφόσον ο αρθρικός χόνδρος τραυματισθεί ή δεχθεί έντονες ασύμμετρες φορτίσεις.
Κάθε άρθρωση έχει το φυσικό της «απορροφητικό» υλικό, δηλαδή τον χόνδρο. Αυτό στιβαρό «λαστιχένιο» υλικό προστατεύει τα άκρα των οστών και μειώνει την τριβή, στην περίπτωση των υγιών αρθρώσεων. Με την πάροδο της ηλικίας, οι αρθρώσεις σκληραίνουν και ο χόνδρος είναι πιο ευάλωτος. Παράλληλα, η επαναληπτική χρήση των αρθρώσεων ερεθίζει τον χόνδρο και όταν έχει πια φθαρεί, το οστό τρίβεται πάνω στο συνορεύον οστό, προκαλώντας πόνο και περιορίζοντας την κινητικότητα.
Επειδή οι τραυματισμένες αρθρώσεις είναι πιο ευάλωτες στην οστεοαρθρίτιδα, οτιδήποτε μπορεί να προκαλέσει βλάβη σε μια άρθρωση, είναι παράγοντας κινδύνου. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την ενασχόληση με ένα άθλημα ή εργασία που απαιτεί επαναληπτικές κινήσεις όπως συχνό λύγισμα των γονάτων για την τοποθέτηση πλακιδίων. Η παχυσαρκία είναι επίσης ένας παράγοντας κινδύνου, που έχει σχετιστεί με την οστεοαρθρίτιδα των γονάτων και των ισχίων.
Ένας από τους μείζονες παράγοντες κινδύνου εκδήλωσης οστεοαρθρίτιδας, που κανείς δε μπορεί να ελέγξει, είναι η γήρανση. Επίσης το φύλο παίζει ρόλο. Μετά τα 50, όλο και περισσότερες γυναίκες, συγκριτικά με τους άνδρες, εκδηλώνουν οστεοαρθρίτιδα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η πάθηση είναι αποτέλεσμα της φυσιολογικής εξασθένησης του χόνδρου, με την πάροδο των ετών. Αλλά σε ορισμένους ανθρώπους εντοπίζονται γενετικά ελαττώματα ή ανωμαλίες στις αρθρώσεις που τους καθιστούν πιο ευάλωτους στην ασθένεια.
Η οστεοαρθρίτιδα επηρεάζει κάθε ασθενή διαφορετικά. Ορισμένα άτομα έχουν ελάχιστα συμπτώματα παρά τον εκφυλισμό των αρθρώσεών τους. Άλλοι πάλι έχουν πόνους και ακαμψία που επηρεάζουν έντονα την καθημερινότητά τους. Αν εκδηλωθούν οι οστεώδεις διογκώσεις στις μικρές αρθρώσεις των δακτύλων, ακόμη και απλές διαδικασίες όπως να κουμπώσει κάποιος το πουκάμισό του, αποβαίνει δύσκολη και επώδυνη διαδικασία. Η οστεοαρθρίτιδα στα γόνατα ή τους μηρούς μπορεί να συντελέσει σε ασταθές βάδισμα. Ενώ όταν η πάθηση επηρεάσει την σπονδυλική στήλη, προκαλεί σχεδόν αφόρητο πόνο και/ή μούδιασμα.
Εν αντιθέσει με τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, η οστεοαρθρίτιδα δεν επηρεάζει τα εσωτερικά όργανα του σώματος ή δεν προκαλεί νοσηρότητα. Αλλά μπορεί να οδηγήσει σε δυσμορφίες που να επηρεάσουν τελικά την κινητικότητα. Η σοβαρή απώλεια χόνδρου στις αρθρώσεις του γονάτου μπορεί να προκαλέσουν μόνιμη κύρτωση του. Οι οστεώδεις διογκώσεις κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης ερεθίζουν τα νεύρα, προκαλούν πόνο, μούδιασμα και «μυρμήγκιασμα» σε ορισμένα σημεία του σώματος.
Για να βοηθήσετε τον γιατρό να κάνει μια στοχευμένη διάγνωση, θα πρέπει να περιγράψετε λεπτομερώς τα συμπτώματα σας, αναφέροντας τα σημεία και τη συχνότητα του πόνου. Ο ειδικός θα εξετάσει τις επηρεαζόμενες αρθρώσεις και ενδεχομένως να σας υποβάλει σε ακτινογραφικό έλεγχο για να εντοπίσει τη βλάβη και να αποκλείσει άλλες παθήσεις. Σε πολλές περιπτώσεις γίνεται και αιματολογική εξέταση για να αποκλειστούν άλλες μορφές αρθρίτιδας.
Δυστυχώς δεν υπάρχει αγωγή που να σταματά τον εκφυλισμό του χόνδρου των αρθρώσεων, αλλά υπάρχουν τρόποι βελτίωσης της λειτουργίας των αρθρώσεων. Ένας εξ αυτών είναι η φυσικοθεραπεία για την αύξηση της ευελιξίας και την ενδυνάμωση των μυών πέριξ των επηρεαζόμενων αρθρώσεων. Ο θεραπευτής μπορεί επίσης να σας προτείνει θερμές ή κρύες θεραπείες για την ανακούφιση των πόνων. Επίσης, υπάρχουν σκευάσματα, που βοηθούν στην ενίσχυση, προστασία και επιβράδυνση του εκφυλισμού του αρθρικού χόνδρου. Τα τελευταία χρόνια διατίθενται και σκευάσματα, τα οποία βοηθούν στην ενίσχυση και βελτίωση της λειτουργίας του αρθρικού χόνδρου, αναστέλλοντας την εξέλιξη της οστεοαρθρίτιδας.
Υποστηρικτικά μέσα όπως συνδετήρες δακτύλων ή επιγονατίδες μπορούν να μειώσουν την πίεση στις αρθρώσεις και να σας ανακουφίσουν από τους πόνους. Αν το βάδισμα είναι δύσκολο, μπαστούνι, πατερίτσες ή βαδιστές μπορούν να λειτουργήσουν επιβοηθητικά. Τα άτομα με οστεοαρθρίτιδα στην μέση μπορεί να επωφεληθούν αλλάζοντας στρώμα στο κρεβάτι ή φορώντας κολάρο στον αυχένα.
Όταν η οστεοαρθρίτιδα είναι σε έξαρση, πολλοί ασθενείς ανακουφίζονται με αντιφλεγμονώδη σκευάσματα, όπως η ασπιρίνη, η ιβουπροφαίνη, η ακεταμινοφαίνη η ναπροξένη και η δικλοφαινάκη. Επιβοηθητικές είναι επίσης σπρέι και αλοιφές που εφαρμόζονται απευθείας στο σημείο που πάσχει. Αν ο πόνος επιμένει, τότε ο γιατρός θα συνταγογραφήσει ενέσεις στεροειδών ή υαλουρονικού οξέος.
Αν είστε υπέρβαροι, ένας από τους αποτελεσματικότερους τρόπους ανακούφισης από τους πόνους στα γόνατα ή τα ισχία, είναι να χάσετε βάρος. Ακόμη και η μικρή απώλεια κιλών μπορεί να μειώσει τη συμπτωματολογία της οστεοαρθρίτιδας, μειώνοντας την πίεση προς τις αρθρώσεις που σηκώνουν το βάρος του σώματος. Η απώλεια βάρους όχι μόνο περιορίζει τον πόνο, αλλά μπορεί να μειώσεις και την μακροπρόθεσμη βλάβη στις αρθρώσεις.
Οι άνθρωποι με οστεοαρθρίτιδα μπορεί να αποφεύγουν την άσκηση ανησυχώντας ότι θα τους προκαλέσει πόνο. Αλλά δραστηριότητες όπως το κολύμπι, το περπάτημα ή το ποδήλατο μπορούν να βελτιώσουν την κινητικότητα και να αυξήσουν την αντοχή. Επίσης η γυμναστική με ελαφρά βάρη μπορεί να συντελέσει σε ενίσχυση των μυών που περιλάβουν τις αρθρώσεις.
Αν η οστεοαρθρίτιδα παρεμβαίνει σημαντικά στην καθημερινότητά σας και τα συμπτώματα δεν βελτιώνονται με φυσικοθεραπεία ή φαρμακευτική αγωγή, η αντικατάσταση άρθρωσης μπορεί να θεωρηθεί μια καλή εναλλακτική. Η διαδικασία επιλέγεται για τις σοβαρές περιπτώσεις οστεοαρθρίτιδας και αντικαθιστά μια κατεστραμμένη άρθρωση με μόσχευμα. Συνηθέστερες τέτοιες επεμβάσεις γίνονται στα γόνατα και τα ισχία.
Το σημαντικότερο πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να αποτρέψετε την οστεοαρθρίτιδα είναι να διατηρείτε σταθερό βάρος. Με την πάροδο των ετών, το περιττό βάρος επιβαρύνει τις αρθρώσεις και μπορεί να τροποποιήσει την φυσιολογική δομή των αρθρώσεων. Επίσης σημαντική είναι η πρόληψη των τραυματισμών. Λάβετε προληπτικά μέτρα για να αποφύγετε τραύματα από επαναληπτικές κινήσεις. Αν είστε επαγγελματίες αθλητές κρίνεται απαραίτητος πάντα ο σωστός εξοπλισμός.